युनिकोड
ते साऊंडकोड – लेख 46 – मराठी
हाजीर हो ऽऽऽ - भाग 11
(नावे सोडुन लेखनात एक-वेलांटी एक-उकार वापरले
आहेत, म्हणजेच शुद्धलेखन-नीयमावली झीडकारली आहे)
काही वर्षांपुर्वी संस्कृत भाषेच्या
व्याकरणाबाबतची माहीती हा अधीकार केवळ काही तज्ञ व्यक्तींच्याच मालकीचा
असल्यासारखे घडत होते. आता याबाबत 'माहीतीचा अधीकार' हा नीयम वापरण्याचीही गरज
नाही ! ! इंटरनेटवर संस्कृतच्या व्याकरणाबाबत पुरातन आणी नवीन अशी अगणीत माहीती
उपलब्ध आहे. आजवर संस्कृतबाबत फारसा गौरव नसलेला, संस्कृतमधील तृटी दाखवणारा मजकुर,
कोणीही प्रसीद्ध केला की संस्कृतचे अंधश्रद्धाळु भक्त 'कायहो, तुम्ही ........ हे
पुस्तक वाचले आहे का?' असे वीचारीत. जर ते वाचले असेल तर मग पुन्हा दुसर्‍या
पुस्तकाचे नाव सांगुन, 'कायहो, तुम्ही ........ हे पुस्तक वाचले आहे का?' असे
वीचारीत असत. वीषयाला बगल देउन, वीषयातील ठरावीक भागावर सयुक्तीक चर्चा न करता, 'हे
पुस्तक वाचले हे का?', असे विचारुन स्वतःच्या वीद्वत्तेचा देखावा करुन, दुसर्‍याला
'गप्प बसा' असा सल्ला देण्याचाच तो प्रकार वर्षानुवर्षे पाळला जात होता. एकुण काय
'संस्कृतचा केवळ गौरव करायला शीका, नाहीतर तोंडे बंद ठेवा' असा प्रकार होता.
शास्त्रीयतेने वीचार करणार्‍या कोणाही व्यक्तीला त्यामुळे 'तोंड बंद ठेवावे' लागत
होते.
मला लहानपणी आमचे शीक्षक आम्हाला व
इतरांना मुक्तपणे सांगत, 'तुम्हाला मराठी भाषेबाबत नीट कळायला हवे असेल तर आधी
संस्कृत शीका'. आता सामाजीक जागृतीमुळे शीक्षक वरील वीधान करत नाहीत. आता सामान्यपणे,
'मराठीच्या व्याकरणाच्या पुस्तकात दीलेले वाचा', असे उत्तर शीक्षक देतात! समजा
कोणी वीद्यार्थ्याने त्यांना 'ए' हा संयुक्त-स्वर का? असे वीचारले तर 'व्याकरणात
दीले आहे म्हणुन', असे गुरुजांचे उत्तर असते. 'पण अहो गुरुजी, जर 'ऐ' स्वरात असलेले
'अ' आणी 'इ' हे दोन स्वर आहेत हे उच्चारुन कळते, 'औ' स्वरात असलेले 'अ' आणी 'उ' हे
दोन स्वर आहेत हे उच्चारुन कळते, तर 'ए' स्वरात असलेले तुम्ही सांगता ते दोन स्वर
का ऐकु येत नाहीत?', असा प्रश्न वीद्यार्थ्याने गुरुजींना केला तर, बीच्चारे
गुरुजी काय उत्तर देणार? 'उगाच भलते सलते प्रश्न वीचारु नका. मोठे झालात की ते
कळेल', असे सांगुन त्यांना स्वतःचे अज्ञान लपवावे लागते.
'शारीरीक वाढ झाल्यावर ''काम, क्रोध, लोभ,
मोह, मद, मत्सर'' यातील बर्‍याच भागांची व्याप्ती नीट कळते कारण ते ज्ञान 'शारीरीक
वाढीवर' अवलंबुन असते', याच वैद्यकीय-तंत्राचा उपयोग व वापर मुलांवर करुन ''मराठी-भाषा
कळणे हे शारीरीक वाढीवर जोपासले जाते'' असे जणु ते सांगतात ! ! हे असे असते का? पण
काय करणार? शीक्षकांना आपले अज्ञान मुलांपासुन लपवण्यासाठी हे सारे करावे लागते.
यात त्या शीक्षकांचा दोष मुळीच नसुन एकुण समाजाने मराठी भाषेला कळत नकळत ''संस्कृत-भाषेचे
गुलाम'' बनवील्याचा हा पडसाद व प्रतीसाद आहे. हे सार्‍या महाराष्ट्रात घडत आहे.
याची कुठे बातमीही होत नाही, इतके ते स्वाभावीक ठरत आहे. माणसाला दोन हात, दोन
पाय, दोन डोळे असतात इतकेच स्वाभावीक ''मराठी-भाषा संस्कृतची गुलाम व मांडलीक
आहे'' हे ठरले आहे. का बरे असे घडले? स्वतःला मराठी म्हणुन घेणार्‍या स्वाभीमानी
व्यक्तींनी आता तरी सत्य जाणुन घ्यायला नको का?
यापुढे तरी तुम्ही वीद्यार्थी असा वा
शीक्षक तुम्हाला मराठी-पुस्तकी-व्याकरणातील अडलेले प्रश्न मुक्तपणे एकमेकांना
वीचारायला शीका. 'आम्हाला व्याकरण फारसे माहीत नाही', हे पालुपद आजन्म
जपण्यापेक्षा चौकसपणे त्याचा पाठपुरावा करा. त्यातुन संस्कृत-भाषेच्या प्रभावाचे
धुके नीवळुन, मायमराठीचे उपजत व मुलभुत व्यक्तीमत्व प्रखरतेने सामोरे येइल.
'मराठी हाजीर हो ऽऽऽ' या उपक्रमातुन संस्कृत व मराठी यांची तुलना करत, उपजत व मुलभुत मराठी भाषा,
संस्कृतपेक्षा सर्व बाबतीत ''भाषा'' म्हणुन कशी श्रेष्ठ आहे ते मांडत आहे. मराठीला
श्रेष्ठ म्हटलेले अजुनही संस्कृत-भक्तांना आवडत नाही. पण माझा नाइलाज आहे कारण जे
सत्य आहे ते मी कथन करत आहे. कोणाला आवडेल वा नावडेल यासाठी सत्य-स्वरुपाला शीथील
करण्यापेक्षा रोखठोकपणे जे आहे ते तसेच मांडणे योग्य ठरते.
'मराठी हाजीर ऽऽऽ' या उपक्रमातुन
संस्कृत भाषेशीच तुलना करावी लागत आहे कारण इतर कोणत्याही भाषेच्या व्याकरणाने
मराठी-भाषेवर आक्रमण व अत्याचार केलेले नाहीत. केवळ संस्कृत-भाषेमुळे मराठीवर
अमर्याद नामुश्की लादली गेली असल्याने संस्कृत भाषेशीच तुलना करणे क्रमपात्र ठरते.
कमीतकमी वेळेत जास्तीत जास्त वीस्तृत चर्चा होण्यासाठी या उपक्रमातील मजकुर जरा
दीर्घ होत आहेत, याची जाणीव आहे. पण एखादा वीषय फारसा अपुरा न ठेवता, त्याची थोडीशी
का होइना पण सर्व बाजुंनी चर्चा होणे गरजेचे ठरते, अन्यथा दीलेली माहीती अपुरी
म्हणजेच चुकीची असल्याचा दोष पत्करावा लागतो. अर्थात कोणालाही कोणतीही वीस्तृत
चर्चा करायची असेल तर त्यांनी मला जरुर भेटावे वा फोन करावा.
याचबरोबर कोणत्याही इतर भाषेचा उल्लेखही
न करता, मराठीने मराठीचा मराठीसाठी मराठीपणातुन मराठीपुरताच वीचार करत मराठीची 'जडणघडण' हा उपक्रमही सादर करत आहे. मराठी भाषेने
शैक्षणीक क्षेत्रात 'व्याकरण' या एकाच नावाने मराठी-भाषेचे उपजत मुलभुत अस्तीत्व
शीकवणे अयोग्य ठरते. मुलांना त्यांच्या वयोमानाप्रमाणे आणी मराठी नव्याने वा
प्राथमीक स्वरुपातुन शीकणार्‍या व्यक्तींना त्यांच्या आकलनाप्रमाणे मराठी शीकवणे योग्य
ठरते. बाळांना जसे आपण 'दुध, कावळा, मांजर, कुत्रा' असे शब्द प्रथम न शीकवता
त्यांना त्यांच्या आकलनाप्रमाणे प्रथम 'दुदु, काउ, माउ, भुभु' असे शब्द शीकवतो
तसेच येथे आहे. त्यासाठी 'जडणघडण, व्यवस्थापन आणी व्याकरण' असे तीन भाग वा टप्पे नीर्माण
केले आहेत. हे सर्व टप्पे वीवीधतेने तपासुन पुर्ण झालेले असले तरी तेही टप्प्या
टप्प्यानेच सादर करणार आहे. कारण आज मराठीवर लादल्या गेलेल्या 'चुकीच्या पुस्तकी
व्याकरण' आणी 'शुद्धलेखन नियमावली' यांच्या बर्‍याच काळातील सहवासामुळे समाजात नीर्माण
झालेले गैरसमज व गृहीते टप्प्या टप्प्यानेच पुसुन नेस्तनाबुत करणे गरजेचे ठरते. 'जडणघडण'
हा उपक्रम मात्र अगदी आटोपशीरपणे केवळ एकेका पानात मांडुन सादर करत आहे. त्याला
गणीती पद्धतीचे 'प्रमेय' स्वरुप दीले आहे. एकेका प्रमेयातुन सीद्ध झालेला नीकष
तळात देऊन मराठीची 'जडणघडण' सादर करत आहे.
'मराठी हाजीर हो ऽऽऽ' हा उपक्रम आणी 'जडणघडण' हा उपक्रम
एकमेकांना पुरक आहेत. जर यापैकी कोणताही केवळ एकच सादर केला तर मनातल्या
प्रश्नांना योग्य उत्तरे मीळणार नाहीत. 'मराठी हाजीर हो
ऽऽऽ' हा उपक्रम वीश्लेषणात्मक व वर्णनात्मक म्हणता येइल तर 'जडणघडण'
हा उपक्रम व्याख्यात्मक म्हणता येइल. 'जडणघडण'
या उपक्रमातुन सादर केलेला परीसर चीत्रमय स्वरुपातुन अचुकपणे कसा शीकवावा हा भागही
तयार असुन शालेय अभ्यासक्रमात तो सहजतेने आणता येइल. अर्थात त्याआधी आजचे ''पुस्तकी
व्याकरण'' व ''शुद्धलेखन नियमावली'' पुर्णपणे नेस्तनाबुत करण्याची मानसीकता ठोसपणे
नीर्माण होणे गरजेचे ठरते. त्यासाठीच क्रमाने 'मराठी
हाजीर हो ऽऽऽ' हा उपक्रम आणी 'जडणघडण' हा उपक्रम सादर करत आहे.
याबाबतील मला लहानपणी ऐकलेली ''नावाडी
आणी संस्कृत-पंडीत'' ही गोष्ट आठवते.
''''गंगा नदी एका तीरावरुन दुसर्‍या
तीरावर पार करुन जाण्यासाठी एक संस्कृत-पंडीत बोटीत बसतात. संस्कृत-पंडीतांना
स्वतःच्या वीद्वत्तेचा मोठा अभीमान व गर्व असतो. ते नावाड्याला वीचारतात, 'कायरे,
तु ऋग्वेद वाचला आहेत का?'. बीच्चारा नावाडी 'नाही' म्हणतो. संस्कृत-पंडीत
म्हणतात, 'म्हणजे तुझा पाव जन्म फुकट गेला. बरे तु यजुर्वेद तरी वाचलास का?'. बीच्चारा
नावाडी 'नाही' म्हणतो. संस्कृत-पंडीत म्हणतात, 'म्हणजे तुझा अर्धा जन्म फुकट गेला.
बरे तु सामवेद तरी वाचलास का?'. बीच्चारा नावाडी 'नाही' म्हणतो. संस्कृत-पंडीत
म्हणतात, 'म्हणजे तुझा पाउण जन्म फुकट गेला'. तेवढ्यात वादळ येते. बोट हलायला,
डुलायला लागते. नावाडी संस्कृत-पंडीतला विचारतो, 'काय हो, पोहता येते ना?'. संस्कृत-पंडीत
'नाही' म्हणतो. बोट बुडते. संस्कृत-पंडीत बुडतो. नावाडी मात्र पोहुन कीनार्‍याला
सुखरुप परततो.''''
आजच्या 'चुकीच्या मराठी पुस्तकी
व्याकरणाची' आणी 'शुद्धलेखन नियमावली'ची बोट, मराठीच्या संस्कृत-प्रचुर
व्याकरणकारांसह बुडणार आहे आणी उपजत मुलभुत मायमराठी नव्या आधुनीक युगाच्या कीनार्‍यावर
सुखरुपपणे पोचणार आहे. यात मला कोणतीही शंका नाही !
यापुढे तरी मराठीने
स्वतःची '''शास्त्रीय,
नैसर्गीक, क्षेष्ठ, सक्षम, कुशल, सर्वसमावेशक, उपजत आणी मुलभुत''' ओळख जगाला करुन द्यावी. मराठीच्या वीचारापुढे कृपया, ''जात, पात, धर्म, पंथ,
पक्ष, . . . वगैरे'' गोष्टी त्याज्य मानुन सर्वांनी 'सर्वसमावेशक मराठी' अशी
भुमीका घ्यावी.
जर आपण सर्वांनी ठरवले तर ही 'सर्वसमावेशक मराठी' भुमीका, या आधुनीक काळात,
ज्ञानेश्वरांच्या मनातील वैश्वीक क्षीतीजापर्यंत, आपण मराठीला पोचवु शकु, याची मला
खात्री वाटते.
'''मराठी हाजीर हो ऽऽऽ - भाग 11''' हा
आहे संस्कृत व मराठी भाषा संदर्भातील '''मराठी हाजीर हो ऽऽऽ' आणी
'जडणघडण' या दोन
उपक्रमांची नीश्चीत गरज सांगणारा'' पहीला
ठोस पुरावा.
यातुन '''मराठीतील उपजत, मुलभुत, शास्त्रीय व
नैसर्गीकपणाला साजेलसे व्याकरण मराठीने मराठीचा मराठीसाठी मराठीपणातुन मराठीपुरतेच
लिहीणे आवश्यक आहे''' या वीचारांना
नीश्चीतता मीळते.
क्रमाक्रमाने असंख्य पुरावे सादर करत आहे.
या अभीयानाचे नाव आहे '''मराठी हाजीर हो ऽऽऽ'''. हा उपक्रम 'सर्वसमावेशक मराठी' या फेसबुक ग्रुपवर सादर होत आहे. सर्व
मराठी प्रेमींनी यात जरुर सामील व्हावे. त्यासाठी 'सर्वसमावेशक मराठी' या फेसबुकच्या https://www.facebook.com/groups/togangal/ ग्रुपवर 'अवघा मराठी तीतुका मेळवुया, मराठमोळ्या
मायमराठीला स्वतंत्र करुया' यासाठी सामील
व्हा.
संपर्क साधा – शुभानन गांगल
मोबाइल – 9833102727
इमेल – shubhanan.gangal@gmail.com
No comments:
Post a Comment