युनिकोड ते साऊंडकोड – लेख 47 – गद्यातुन देवनागरीच्या दोन-वेलांट्या दोन-उकार वापरुन मराठीने लेखनातील अप्रमाणीकरणाला आमंत्रण दीले.

युनिकोड ते साऊंडकोड – लेख 47 –

गद्यातुन देवनागरीच्या दोन-वेलांट्या दोन-उकार वापरुन मराठीने लेखनातील अप्रमाणीकरणाला आमंत्रण दीले.

(नावे सोडुन लेखनात एक-वेलांटी एक-उकार वापरले आहेत, म्हणजेच शुद्धलेखन-नीयमावली झीडकारली आहे)

मराठीने गद्यातुन मोडी लीपी आणी पद्यातुन बाळबोध लीपी हजारो वर्षे वापरली. मोडी लीपीत एक-वेलांटी एक-उकार आहे. बाळबोध लीपीत दोन-वेलांट्या दोन-उकार आहेत. मराठीने गद्यासाठी एक लीपी व पद्यासाठी दुसरी लीपी का बरे वापरली? याचा वीचारही न करता प्रींटिंग टेक्नॉलॉजीचा स्वीकार करताना देवनागरीतील दोन-वेलांट्या व दोन-उकार वापरायला मराठीने सुरवात केली. याला व्याकरणीय पुरावा जोडण्यासाठी त्या काळातल्या संस्कृत-प्रचुर व्यक्तींना ब्रीटीश सरकारने हाताशी धरले. दादाजी पांडुरंग तर्खडकर या वीशीतल्या युवकाकडुन प्रसीद्ध केलेले संस्कृत-प्रचुर मराठीचे व्याकरण ग्राह्य मानुन सरकारने कलेक्टरचे फतवे, सरकारी फर्माने, कोर्टांचे नीर्णय, जमीनजुमल्याचे करारनामे देवनागरीतल्या दोन-वेलांट्या दोन-उकार वापरुन प्रसीद्ध करायला सुरवात केली. त्यावेळच्या सन्मानीय राजकारणी मराठी धुरंधरांनी काढलेली वर्तमानपत्रेही दोन-वेलांट्या दोन-उकार यांचा वापर सर्रास करु लागले कारण त्यांचा घनीष्ट संबंध संस्कृतशी होता. गद्यातुन दोन-वेलांट्या व दोन-उकार वापरणे हा पायंडा पडु लागला कारण त्याआधीच्या इतीहासात प्रींटीग झालेली पाने समाजाच्या हातात कधीच पडलेली नव्हती. प्रींटींग टेक्नॉलॉजीतील नावीन्याच्या नवलाइने हरखुन जाण्याचे ते दीवस होते.

गद्यातुन मोडी लीपीतल्या केवळ एक-वेलांटी एक-उकार यात वावरणार्‍या मराठीला, देवनागरीच्या दोन-वेलांट्या दोन-उकार यातुन वावरता, का बरे आले? हा महत्त्वाचा प्रश्न पडतो. होय ना? याचे साधेसुधे सरळ उत्तर पुढीलप्रमाणे आहे.

गद्यासाठी शब्दांना दीलेला भाषीक अर्थ मराठी भाषा केवळ, नीव्वळ, फक्त त्यातल्या 'जातीगुणवैशीष्ट्य' या ध्वनी गुणधर्मातुन जाणते. 'इ' व 'ई' यातील आणी 'उ' व 'ऊ' यातील 'जातीगुणवैशीष्ट्य' एकच, समान व सारखे आहे. 'ई' व 'ऊ' यातुन दर्शवला जातो तो केवळ 'इ' व 'उ' यांना लेखनातुन स्पष्ट केलेला 'आ' उच्चाराएवढ्या दीर्घ-उच्चार-वेळेएवढा घ्यावयाचे 'कालमापन'. याचा संबंध मराठी शब्दातील अर्थ समजण्यासाठी कोणतीही बाधा आणत नाही.

उदाहरण – 'कुमुदिनिसाठी, कुमुदिनीसाठी, 'कुमुदीनिसाठी, कुमुदीनीसाठी, कुमूदिनिसाठी, कुमूदिनीसाठी, 'कुमूदीनिसाठी, कुमूदीनीसाठी, कूमुदिनिसाठी, कूमुदिनीसाठी, कूमुदीनिसाठी, कूमुदीनीसाठी, कूमूदिनिसाठी, कूमूदिनीसाठी, 'कूमूदीनिसाठी, कूमूदीनीसाठी' 'कुमुदिनिसाठि, कुमुदिनीसाठि, 'कुमुदीनिसाठि, कुमुदीनीसाठि, कुमूदिनिसाठि, कुमूदिनीसाठि, 'कुमूदीनिसाठि, कुमूदीनीसाठि, कूमुदिनिसाठि, कूमुदिनीसाठि, कूमुदीनिसाठि, कूमुदीनीसाठि, कूमूदिनिसाठि, कूमूदिनीसाठि, 'कूमूदीनिसाठि, कूमूदीनीसाठि' या बत्तीस शब्दांचा अर्थ मराठीसाठी एकच समान व सारखाच ठरतो.

गद्यासाठी या बत्तीस शब्दांत लेखनातील प्रमाणीकरण कसे घडवायचे? हा प्रश्न दोन-वेलांट्या दोन-उकार स्वीकारल्याने नीर्माण होतो. तेच जर मराठीच्या ''उपजत, मुलभुत, पारंपारीक, शास्त्रीय, नैसर्गीक, स्थीरतत्त्वानुसार'' गद्यात एक-वेलांटी एक-उकार स्वीकारले तर तो शब्द केवळ, नीव्वळ व फक्त ''कुमुदीनीसाठी'' असा एकाच प्रकारे लीहीता येतो व संपुर्ण शुद्ध-नीयमावली नेस्तनाबुत होउन मराठी गद्य लेखन आपोआप सहजसुलभ, सोपे, अचुक, शास्त्रीय, उपजत, मुलभुत व नैसर्गीक ठरते. कीती साधा सोपा मार्ग आहे हा ! आजच्या 'शुद्धलेखन नीयमावलीला' शीथील करत बसण्यापेक्षा, मराठीचा मराठीसाठी मराठीपणातुन वीचार करुन, एक-वेलांटी एक-उकार मराठी गद्यासाठी स्वीकारुन, 'शुद्धलेखन नीयमावली' कायमची नेस्तनाबुत केली, की बस्स !!

मोडी लीपीच्या काळात मराठी गद्य लेखनातील शब्दात आपोआप नीश्चीत व शंभर टक्के प्रमाणीकरण साधले जात होते कारण त्यात केवळ एक-वेलांटी एक-उकार होता. ब्रीटीशांच्या काळात, प्रींटींग टेक्नॉलॉजीच्या उदयाच्या काळातच मराठीचे पहीलेवहीले चुकीचे पुस्तकी व्याकरण सर कॅरी यांनी सन 1805 साली, महाराष्ट्रातील तज्ञ संस्कृत-पंडीतांना हाताशी धरुन प्रसीद्ध केले आणी त्यानंतर दादोबा पांडुरंग तर्खडकर (जन्म 9 मे 1814, मृत्यु 17 ऑक्टोबर 1882) यांनी ''महाराष्ट्र भाषेचे व्याकरण'' (पहिली आवृत्ती 1836) इंग्रजी सरकार तर्फे प्रसीद्ध केले.

तेव्हापासुन दोन-वेलांट्या दोन-उकार मराठीत वापरल्या जाउ लागल्या. मराठीने मराठीला बदलण्याचा अधीकार कोणालाही दीलेला नसताना या सर्व व्यक्तींनी दुसर्‍या भाषेचे व्याकरण (संस्कृतचे व्याकरण) मराठीत घुसडले आणी मराठीवरील संस्कृतच्या अत्याचाराची सुरवात झाली. त्याकाळी यासर्वांनी मराठीसाठी मराठीपणातुन मराठीपुरता वीचार केला असता तर मराठीला आजची दयनीय, केवीलवाणी, मानहानीची स्थीती भोगायला लागली नसती.

त्याकाळी प्रींटींग टेक्नॉलॉजीतुन मराठीला मीळणारे वैभव मराठीने गद्यातुन एक-वेलांटी एक-उकार वापरला असता तरी तेवढेच व तसेच मीळाले असते. त्यामुळे प्रींटींग टेक्नॉलॉजीतुन मराठीला मीळणारे वैभव देवनागरीतल्या दोन-वेलांट्या दोन-उकार यामुळे मीळाले असे मुळीच म्हणता येणार नाही. पण त्याकाळी मीळणार्‍या वीकासाचे श्रेय देवनागरीतील दोन-वेलांट्या दोन-उकार यांनाच जणु दीले गेले. सामान्यांना यातील बारकाव्याशी कोणतेही सोयर-सुतक नव्हते आणी 'माननीय पुढारी, लोकनेते, राजकीय धुरंधर, . . ' वगैरे सर्व व्यक्ती संस्कृत-प्रचुर कौटुंबीक व्यवस्थेतुन साकारल्या होत्या.

जगायचे मराठीत, वावरायचे मराठीत, व्यवहार करायचा मराठीत, पण संधान व बांधीलकी मात्र संस्कृतची, अशी मायमराठीच्या सजीवतेची चुकीची ठेवण, मांडणी, रीत नीर्माण झाली. जी आजपर्यंत तशीच सुरु आहे. हा अक्षम्य गुन्हा कळत की न कळत या सर्व माननीय व्यक्तींकडुन घडला गेला? याचा इतीहास बघणे गरजेचे नसुन आता यापुढे यातुन बाहेर येण्याचा आणी मराठीची 'उपजत, मुलभुत, पारंपारीक, शास्त्रीय व नैसर्गीक' स्थीरतत्त्वे जपण्यासाठीचा अचुक उपाय खंबीरपणे राबवीण्याची गरज आहे.

देवनागरी हा शब्द आजमीतीस 'स्क्रीप्ट' यानावाने युनीकोड माध्यमातुन जगभर प्रसीद्ध झाला आहे आणी त्याची व्याप्ती व संबंध ''संस्कृत, हिन्दी व मराठी'' या तीन्ही भाषेशी जोडला जात आहे. मराठीसाठी ''लीपी'' म्हणजे 'स्क्रीप्ट' नसुन, '''उच्चार, अक्षर, चीन्ह, लेखन, अर्थ''' यांचा संगम म्हणजे लीपी होय. मराठीचे हे स्वाभावीक अद्वीतीय अंतरंग सर्वांगांनी सामोरे येण्यासाठी मराठीने स्वतःच्या लीपीचे नाव 'मराठमोळी' असे जाहीर करणे ही मराठीच्या स्वतंत्र, स्वावलंबी, स्वाभीमानीपणाची पहीली पायरी ठरते.

समाजातील प्रत्येकाला ''ध्वनी, कागद व संगणक'' या तीन्ही माध्यमांतुन मुक्त, मनसोक्त, स्वच्छंदपणे वावरता येण्यासाठी, सर्व मराठी बोलींना आपापल्यापरीने वावरण्याची संधी मीळण्यासाठी आणी हे सारे करताना लेखनातील प्रमाणीकरण कोणताही नीयम न करता पाळता येण्यासाठी, मराठीने देवनागरीतच राहुन गद्यासाठी एक-वेलांटी एक-उकार वापरणे हा सहजसोपा मराठीच्या स्थीरतत्त्वांवर आधारलेला उपाय त्वरीत अमलात आणणे गरजेचे आहे.

यापुढे तरी मराठीने स्वतःची '''शास्त्रीय, नैसर्गीक, क्षेष्ठ, सक्षम, कुशल, सर्वसमावेशक, उपजत आणी मुलभुत''' ओळख जगाला करुन द्यावी. मराठीच्या वीचारापुढे कृपया, ''जात, पात, धर्म, पंथ, पक्ष, . . . वगैरे'' गोष्टी त्याज्य मानुन सर्वांनी 'सर्वसमावेशक मराठी' अशी भुमीका घ्यावी. जर आपण सर्वांनी ठरवले तर ही 'सर्वसमावेशक मराठी' भुमीका, या आधुनीक काळात, ज्ञानेश्वरांच्या मनातील वैश्वीक क्षीतीजापर्यंत, आपण मराठीला पोचवु शकु, याची मला खात्री वाटते. यातुन '''मराठीतील उपजत, मुलभुत, शास्त्रीय व नैसर्गीकपणाला साजेलसे '''जडणघडण, व्यवस्थापन, व्याकरण''', मराठीने मराठीचा मराठीसाठी मराठीपणातुन मराठीपुरतेच लिहीणे आवश्यक आहे''' या वीचारांना नीश्चीतता मीळते.

मराठीचे असे '''जडणघडण, व्यवस्थापन, व्याकरण''', 'सर्वसमावेशक मराठी' या फेसबुकच्या https://www.facebook.com/groups/togangal/  ग्रुपवर क्रमवार मांडत आहे. 'अवघा मराठी तीतुका मेळवुया, मराठमोळ्या मायमराठीला स्वतंत्र करुया' यासाठी सामील व्हा.

संपर्क साधा – शुभानन गांगल

मोबाइल – 9833102727

इमेल – shubhanan.gangal@gmail.com